Krempachy

Krempachy rozciągają się w malowniczej okolicy, nieopodal rezerwatu przyrodniczego rzeki Białki. Pierwsze informacje o wsi pochodzą z drugiej połowy XIV w., a nazwa tej miejscowości Krumbach, pochodzi z języka niemieckiego i została utworzona od krętego potoku.

Wspólnie z innymi miejscowościami Zamagurza Krempachy należały do dóbr zamku niedzickiego. Mieszkańcy tej miejscowości utrzymywali się z rolnictwa i hodowli bydła, które i dzisiaj są źródłem utrzymania dla części miejscowej populacji. Krempachy do dnia dzisiejszego zachowały unikalną zabudowę architektoniczną.

Centrum wsi tworzy przedłużony plac z dominującym kościołem p. w. św. Marcina, od którego prowadzą poszczególne ulice z domami i zabudowaniami gospodarczymi, stodoły zaś okalają wieś. Wspomniany rzymskokatolicki kościół wybudowany został w pierwszej połowie XVI w. i ma charakterystyczną wieżą renesansową zakończoną attyką szczytową z obiegającą ją hurdycją, typową dla kościołów renesansowych na wschodniej Słowacji. Obecne wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi w większości z XVIII w. i jest wykonane w bogatym stylu rokokowym. Niezmiernie cennym zabytkiem jest pozłacana gotycka monstrancja z 1518 r. Na miejscowym cmentarzu znajduje się nieco młodszy kościół p. w. św. Walentego. Wybudowany został w 1761 r., w miejscu starszego drewnianego kościółka, z którego prawdopodobnie pochodzą obrazy tryptyku z początku XVI w. Z innych sakralnych budowli w Krempachach wspomnieć trzeba jeszcze dwie przydrożne kapliczki, kapliczkę p. w. św. Jana Nepomucena i kapliczkę p. w. św. Antoniego. Do interesujących budynków należy zachowana w przeszłości kuźnia – Kalotowa kuźnia oraz tradycyjne miejsca, w których przechowywano ziemniaki – tzw. dołki na grule.

Od założenia do 1918 r. wieś była częścią regionu spiskiego w ramach wielonarodowego państwa węgierskiego (Uhorska). Po zakończeniu I wojny światowej w 1918 r. została objęta granicami słowackiej części nowopowstałej Republiki Czechosłowackiej, a w 1919 r. włączona została do tzw. obszaru plebiscytowego, o losie którego miała zadecydować miejscowa ludność. Ostatecznie plebiscyt nie odbył się i w 1920 r. wieś została na podstawie decyzji Rady Ambasadorów Konferencji Pokojowej w Spa przyłączona do Polski, przeciwko czemu obywatele  protestowali. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 r. została inkorporowana do Słowacji, a w 1945 r. ponownie została włączona do Polski, gdzie leży obecnie.

Obecnie stosunkowo duża część społeczności Krempachach jest narodowości słowackiej,  język słowacki nauczany jest w szkole podstawowej i gimnazjum, a w języku słowackim odbywają się również msze św. w miejscowym kościele. Koło Towarzystwa Słowaków w Polsce corocznie organizuje tutaj noworoczne spotkania, w lutym przegląd słowackich zespołów, solistów i kapel z terenów Spisza należących do Polski pod nazwą Ostatki-Fašiangy, a w lecie Dni Kultury Słowackiej w Małopolsce. Z innych imprez kulturalnych na uwagę zasługuje Festyn Krempaski. Ciekawą imprezą są również wrześniowe dożynki, kiedy to mieszkańcy Krempach ubierają się w tradycyjne stroje krempaskie. Spiskie i słowackie zwyczaje i tradycje kultywuje zespół folklorystyczny Zielony Jawor, miejscowa orkiestra dęta i Koło Gospodyń Wiejskich, które specjalizuje się w popularyzacji miejscowych przysmaków kuchni regionalnej. W Krempachach odbywa się też wiele imprez sportowych, np. biatlon, triatlon, zawody strzeleckie na miejscowej strzelnicy sportowej, turnieje w siatkówce, tenisie stołowym, czy piłce nożnej. We wsi znajduje się również wiele obiektów infrastruktury społecznej: boisko sportowe, dom kultury, biblioteka, amfiteatr, bankomat, piekarnia, hurtownia napojów, sklepy spożywcze i wielobranżowe, zakład fryzjerski i różne zakłady usług rzemieślniczych. Miejsca noclegowe można znaleźć w kwaterach prywatnych.

Z punktu widzenia bogactwa przyrodniczego najpiękniejszą częścią Krempach jest pas skał wapiennych ciągnących się od Dziurowej Skały aż po Kramnicę, które tworzą przy przełomie Białki rezerwat przyrody. Skały te przecina dolina z unikalną florą, a przepływająca tam Białka, wzmacniana źródłami wypływającymi w obszarach zalesionych, tworząc malowniczą scenerię przyrodniczą z rozległą plażą, która stwarza możliwość kąpieli w chłodnawej, lecz czystej górskiej rzece. Przez wieś prowadzi również kilka oznakowanych pieszych tras turystycznych oraz trasa rowerowa.

Zobacz więcej:

Świetlica Koła TSP w Krempachach

Działalność kulturalna Towarzystwa Słowaków w Polsce

Msze św. w języku słowackim