Chyżne

Wieś Chyżne założyli Thurzonowie na przełomie XVI i XVII w. jako wieś wołoską na łąkach katastralnych Trstenej. Nazwa pochodzi od pobliskiego chyżego potoku – szybko płynącego. Pierwsza pisemna wzmianka o wsi pochodzi z 1614 r., a oprócz sołtystwa znajdowały się tutaj jeszcze cztery role chłopskie.


W 1659 r. w Chyżnem żyło 472 katolików i 57 ewangelików, razem 529 mieszkańców. Podczas powstań antyhabsburskich, pod koniec XVII w., wieś bardzo opustoszała i dopiero w ciągu następnego całego stulecia wieś osiągnęła taką samą ilość mieszkańców jak w połowie XVII w. Mieszkańcy zajmowali się hodowlą bydła i rolnictwem, trudnili się również produkcją i sprzedażą tradycyjnych produktów rolnych i wypasionych wołów. W późniejszym okresie rozpoczęli sianie lnu, z którego wyrabiali płótno i olej.

W drugiej połowie XVIII w. Chyżnianie odkupili od Lipniczan stary drewniany kościół, który służył im aż do początku XX w., kiedy to wybudowali nowy, murowany kościół pod wezwaniem św. Anny. W XIX w. wydobywano we wsi rudę żelaza.

Według spisu ludności z 1880 r., który po raz pierwszy uwzględniał język ojczysty, wieś liczyła 329 domów i 1495 mieszkańców, z których 1438, a więc 96,18%, było narodowości słowackiej.

W tym okresie słowackie życie narodowe w Chyżnem było bardzo impulsywne. Z Chyżnego pochodziło wiele osobistości, które działały na niwie oświaty narodowej, publikowało w czasopismach słowackich i było członkami oraz darczyńcami słowackich organizacji narodowych.

Do najważniejszych należy wielki prepozyt Kapituły Bańskobystrzyckiej Tomáš Červeň (1793–1876), który był zaangażowany w działania związane z zakładaniem liceum w Klasztorze pod Znievom, a jako członek deputacji wziął udział w przekazywaniu Memorandum Narodu Słowackiego cesarzowi Franciszkowi Józefowi II. Był również członkiem założycielem i pierwszym skarbnikiem ogólnonarodowej instytucji Słowaków Macierzy Słowackiej, której po śmierci zapisał cały swój majątek. Obecny był również przy powstaniu słowackiego stowarzyszenia Towarzystwa św. Wojciecha. Dzięki jego zasługom i wsparciu wyszło wiele książek w języku słowackim. W ruch narodowy angażowali się również inni rodacy z Chyżnego – Tomáš Červeň st. i Ján Kudlatiak, byli członkami Słowackiego Towarzystwa naukowego, popularyzującego język słowacki w formie pisemnej, księża Daniel Laťák i Ján Laťák „Chyžnianský” (1840–1911), którzy publikowali artykuły w periodykach słowackich, a drugi z wymienionych sprawował mecenat nad wieloma pisarzami słowackimi oraz Słowackim Muzeum Narodowym.

Z Chyżnego pochodził również słowacki patriota, filolog, historyk, geograf, kartograf i członek założyciel Macierzy słowackiej Florian Červen (1840–1928), który był autorem wielu dzieł geograficznych i historycznych.
W 1920 r. wieś Chyżne wraz z kilkoma innymi orawskimi miejscowościami została przyłączona do Polski, w 1939 r. z powrotem została włączona do Słowacji, a w 1945 r. ponownie przyłączona do Polski, gdzie leży do dnia dzisiejszego. Po pierwszym i drugim przyłączeniu do Polski spora część rodzin wyemigrowała do ówczesnej Czechosłowacji. Słowacy, którzy we wsi stowarzyszyli się we wspólnej organizacji i przyczynili się do otwarcia szkoły ze słowackim językiem nauczania. W późniejszym okresie język słowacki nauczano tutaj już tylko jako przedmiot nadobowiązkowy, a obecnie nie jest nauczany. Przy miejscowym Kole Towarzystwa Słowaków w Polsce przez długi okres działał zespół folklorystyczny Rombań, który podtrzymywał miejscowe zwyczaje i tradycje.

Licznik wizyt

15464
Wejść w tym miesiącu: 7093