W dniu 20 lipca 2025 r. na Spiszu odbyły się XXXII. Dni Kultury Słowackiej w Małopolsce na Spiszu. W tym roku upłynęły one pod znakiem duchowej spuścizny miejscowego rodaka i ważnej osobistości Kościoła, Słowaków w Polsce i słowackiej emigracji za granicą, biskupa Dominika Kaľaty SJ, a także tradycyjnego bogactwa słowackiej kultury prezentowanej przez zespoły artystyczne z Polski i Słowacji.

W ramach wydarzenia odbyła się Msza św. w języku słowackim, która podkreśliła duchowy wymiar spotkania i wzmocniła tożsamość kulturową mniejszości słowackiej w regionie. Nabożeństwo ku czci wspomnianego rodaka odprawił ks. Michal Válka wraz z przedstawicielami Towarzystwa Jezusowego, ks. Jozefem Mydlo oraz ks. Marcelem Mecko, a także z miejscowym księdzem ks. Arturem Gadochem.

Centralnym punktem tegorocznych uroczystości na Spiszu było odsłonięcie tablicy pamiątkowej wybitnego rodaka z Nowej Białej – biskupa Dominika Kaľaty, jezuity i potajemnie wyświęconego biskupa w czasach reżimu komunistycznego, który swoim życiem i pracą budował mosty między ludźmi i narodami.

„Ta tablica pamiątkowa to nie tylko kawałek kamienia. To dziedzictwo. Jest świadectwem tego, że nawet ze skromnych warunków na granicy może wyrosnąć osobowość, która jednoczy narody, łączy pokolenia i wytrzymuje próbę historii. Biskup Kalata nigdy nie wyparł się swojego pochodzenia, języka czy wiary. W czasach prześladowań dźwigał krzyż tajnych święceń, służby za kratami i walki o tożsamość Słowaka za granicą” – powiedział Ludomir Molitoris, sekretarz generalny Towarzystwa Słowaków w Polsce.

Podczas uroczystości odsłonięcia pomnika zabrzmiały dźwięki lokalnej orkiestry dętej dziekana Františka Moša, biografia biskupa i wspomnienia o nim. Do licznie zgromadzonych rodaków przemówili sekretarz generalny Towarzystwa Słowaków w Polsce Ludomir Molitoris, wiceprezes Urzędu ds. Słowaków Mieszkających za Granicą Peter Chrastina oraz przewodnicząca miejscowego koła Towarzystwa Słowaków w Nowej Białej i krewna biskupa Monika Bednarčíková. Tablicę odsłonili krewni biskupa Aneta i Dominik Kaľatovci.

„Niech ta tablica będzie nie tylko przypomnieniem osoby, ale także wyzwaniem dla teraźniejszości i przyszłości, że jeśli ktoś chce, może wiele zrobić” – powiedział do uczestników Peter Chrastina, wiceprezes Urzędu ds. Słowaków Mieszkających za Granicą.

Po odsłonięciu tablicy nastąpiło otwarcie wystawy poświęconej życiu i spuściźnie biskupa oraz prezentacja książkiks. Michala Válka Dominik Kaľata – Biskup, który budował mosty. Podczas wydarzenia z autorem rozmawiała historyk Milica Majeriková-Molitoris, a biskupa wspominał również wiceprzewodniczący Rady Prezesów Konfederacji Więźniów Politycznych Pavel Dečo.

Popołudnie należało do bogatego programu kulturalnego, prowadzonego przez aktora i moderatora Tomáša Kollárika. Wystąpiły w nim lokalne regionalne zespoły artystyczne Orkiestra Dęta im. Dziekana Františka Móša oraz FS Spiš z Nowej Białej, a także FS Dolina z sąsiednich Krempach, Niedziyckie Zazraki z Nedzicy, zespół śpiewaczy Podwilczanki z Podwilku oraz młodzieżowy zespół muzyki ludowej działający przy Domu Słowackim w Podwilku na Orawie. Kawałek Słowacji przywieźli również goście z ojczyzny naszych przodków, FS Folkmarčanka z Folkmáru i FS Skadzi Stadzi z Batizoviec. Widzowie bawiły się przy autentycznych pieśniach, tańcach, muzyce i zabawnych skeczach z różnych regionów Słowacji oraz północnego Spisza i górnej Orawy.

Oprócz programu publiczność mogła obejrzeć wystawę poświęconą życiu i działalności biskupa Kaľaty, skosztować pysznych potraw i przekąsek lub spotkać się z innymi rodakami w serdecznej atmosferze.

Wydarzenie zostało zorganizowane przez Towarzystwo Słowaków w Polsce przy wsparciu finansowym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji RP oraz Urzędu ds. Słowaków Mieszkających za Granicą.

XXXII. Dni Kultury Słowackiej w Małopolsce będą kontynuowane 30 sierpnia na Orawie VI. Narodowym Wejściem na Babą Górę, które poświęcone będzie pochodzącemu z Podwilku uczonemu księdzu Serafinowi Bosákowi oraz słowackiemu pisarzowi Milo Urbanowi. Można się cieszyć na śniadanie pod Babą Górą, publikacje o. Tomáša Lesňáka Ojciec Štefan Serafín Bosák – ludowy misonarz z Podvlka, piękne widoki, uroczysta premiere niewesołych wspomnień z radosnych lat Milo Urbana Kade-tade po Halinde, występy słowackich zespołów artystycznych z Polski i Słowacji, słowacki gulasz, poczęstunek i wspaniałą atmosferę.