Dnia 28 września 2014 r. zostało uroczyście otwarte Centrum Kultury Słowackiej w Nowej Białej na Spiszu. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz państwowych, wojewódzkich, samorządowych z Polski i ze Słowacji, delegaci XIII Zjazdu TSP oraz mieszkańcy miejscowości Nowa Biała. Uroczystość rozpoczęła się odśpiewaniem hymnu słowackiego „Nad Tatrou sa blýska” oraz pieśnią hymniczną „Kto za pravdu horí”, które przygotowały dziewczęta z zespołu folklorystycznego Spiš. Następnie zaproszonych gości powitał Marián Smondek.
Wśród honorowych gości zaproszonych na tę uroczystość obecni byli: ambasador Republiki Słowackiej w Warszawie Vasil Grivna, wojewoda małopolski Jerzy Miller, prezes Urzędu d/s Słowaków żyjących za granicą Igor Furdík, przedstawiciel Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych Michał Erenz, konsul generalny Republiki Słowackiej w Krakowie Ivan Škorupa, Stanislav Bajaník członek zarządu Macierzy Słowackiej, wójt Gminy Nowy Targ Jan Smarduch, sekretarz Gminy Nowy Targ Beata Szewczyk, przedstawiciel wójta Gminy Jabłonka Małgorzata Kulawiak, dyrektor Biura Związku Euroregion Tatry Antoni Nowak, inspektor Kuratorium Oświaty Placówki w Nowym Targu Maria Głuszak, inspektor nadzoru budowlanego Karol Paluch, architekt Iwona Wojtas-Moś, dyrektor Szkoły Podstawowej w Nowej Białej Lucyna Klukoszowska, sołtys wsi Nowa Biała Józef Majerczak, proboszcz Parafii p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Nowej Białej Tadeusz Korczak, pracownicy Macierzy Słowackiej Stanislav Bajaník i Viera Tapalagová, prezes Towarzystwa Słowaków w Polsce (TSP) prof. dr hab. Józef Ciągwa, honorowy prezes TSP Jan Molitoris, wiceprezesi TSP Dominik Surma i Franciszek Harkabuz, sekretarz generalny TSP Ludomir Molitoris, delegaci XIII Zjazdu TSP z Orawy i Spisza, i inni.
W ramach uroczystego otwarcia budynku zostały przekazane przez wojewodę małopolskiego J. Millera odznaczenia państwowe przyznane przez prezydenta RP Bronisława Komorowskiego dla zasłużonych działaczy Towarzystwa Słowaków w Polsce. Za wybitne zasługi w działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych, za osiągnięcia w pracy naukowej Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski uhonorowany został prof. zw. dr hab. Józef Ciągwa. Za zasługi w działalności na rzecz społeczności lokalnej, za upowszechnianie i propagowanie folkloru Srebrnym Krzyżem Zasługi odznaczony został Józef Majerczak. Odznaczenia przekazał członkom TSP wojewoda małopolski Jerzy Miller.
Goście w przemówieniach podkreślali znaczenie powstałego Centrum Kultury Słowackiej dla wsi oraz regionu całego Spisza. Będzie on służył w pierwszej kolejności lokalnej społeczności, krzewieniu kultury słowackiej, która jest naturalną częścią tego regionu. Równocześnie gratulowali władzom Towarzystwa wytrwałości w powziętym w 2006 roku postanowieniu budowy tego Centrum, które prezentuje się okazale i jest podwaliną pod bardziej aktywną działalność kulturalną i oświatową mniejszości słowackiej.
Wojewoda małopolski J. Miller w swoim przemówieniu podziękował członkom TSP za ogromne zaangażowanie w inwestycję, która jest wizytówką nie tylko mniejszości słowackiej, ale także regionu i wsi. – To jest naturalne Centrum na Spiszu, Państwa Centrum, ale to jest również i moje Centrum, bo Małopolska jako ziemia królewska zawsze miała wiele narodów żyjących koło siebie i wzajemnie się upiększających, rozwijających, bo nie jesteśmy konkurentami, nie rywalizujemy, tylko się uzupełniamy. Jesteśmy w Gminie Nowy Targ. Bardzo dziękuję panu wójtowi, który zawsze podkreślał, że on ma też bogatszą gminę, bo ma mniejszość słowacką. Każdy musi mieć swój dom, do którego się wtedy przychodzi, kiedy jest źle, ale również wtedy, kiedy chce się pochwalić. I cieszę się, że Państwo dzisiaj otwierają swój dom. Byłem już w środku. Wiem, że jest biblioteka i duża sala, gdzie się można swoimi talentami pochwalić i miejsce, gdzie się można spotkać i porozmawiać o wszystkim co mnie boli, ale również co mnie cieszy. Jest kilka pokoików, gdzie można tych, którzy ze Słowacji przyjadą tu do Nowej Białej gościć, tak aby spotkanie nie trwało kilka godzin, tylko mogło być o wiele dłuższe, ale to jest również bardzo ważne miejsce w Małopolsce, bo jeżeli się szuka słowackiej kultury, to z całym szacunkiem dla pana konsula generalnego, to nie w konsulacie tylko tutaj u Państwa. Dziękuję wszystkim, którym wystarczyło wytrwałości, aby ten dom powstał, aby był dla Państwa tą przystanią, a że Państwo będą z niego korzystać jestem o tym przekonany. Jeżeli Państwo mnie zaproszą z przyjemnością będę czerpał i ja od Państwa to, co Państwo wnoszą do nas. Bardzo wszystkim serdecznie dziękuję.
Ambasador Słowacji V. Grivna podziękował władzom wojewódzkim i samorządowym za wsparcie tej inicjatywy oraz Urzędowi d/s Słowaków żyjących za granicą za wsparcie i pomoc przy realizacji inwestycji. Życzył wszystkim, aby to był dom łączący społeczność lokalną i był otwarty dla wszystkich Słowaków i współobywateli innych narodowości.
Prezes Urzędu d/s Słowaków żyjących za granicą I. Furdík życzył, aby ten dom wypełnił się kulturą słowacką, tradycjami i był piękną wizytówką Słowacji na terytorium Polski. Centrum kultury słowackiej jest przedmiotem dumy państwa słowackiego w stosunku do mniejszości słowackiej żyjącej tutaj. – Jestem dumny z tego Centrum, które będzie służyło wszystkim, będzie wspierać podtrzymywanie tożsamości, tradycji, kultury i prezentacji kultury słowackiej. Będzie służyło tak Słowakom, jaki i ich współobywatelom. Życzę Wam, aby drzwi tego domu były dla was zawsze otwarte, aby to było dla was miejsce wspólnych spotkań.
Wójt Gminy Nowy Targ Jan Smarduch przeczytał okolicznościowy list skierowany do prezesa TSP prof. dr hab. Józefa Ciągwy, w którym pogratulował otwieranego obiektu, wytrwałości przy jego powstaniu. W przemówieniu podkreślił ważne zadanie, które stoi przed władzami TSP – zapełnienie tego ośrodka kulturą słowacką i całym dziedzictwem związanym z sąsiadującym narodem. Podziękował za dotychczasową współpracę. Przy tej okazji wręczył wraz z panią sekretarz Gminy Nowy Targ na ręce pana przewodniczącego obraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej, patronki kościoła w Nowej Białej i która obejmie swoją opieką również ten ośrodek.
W swoim przemówieniu sekretarz generalny TSP Ludomir Molitoris podziękował wszystkim, którzy wsparli to przedsięwzięcie. W pierwszej kolejności wojewodzie małopolskiemu Jerzemu Millerowi za wsparcie finansowe w wysokości 2.050.000 złotych otrzymane z już nie istniejącego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji RP, którym ówcześnie pan Jerzy Miller kierował. Dziękował także prezesowi Urzędu d/s Słowaków żyjących za granicą Igorowi Furdíkowi, ponieważ z tego Urzędu otrzymało TSP także 1 176 727, 75 złotych (315 776, 68 euro – 30% środków finansowych inwestycji) w formie dotacji. Macierz Słowacka wsparła inwestycję w wysokości 800 euro. Towarzystwo Słowaków w Polsce dołożyło do inwestycji z własnych środków z działalności wydawniczej i poligraficznej 359 915,85 złotych. Wartość księgowa obiektu wynosi 3 589 88, 75 zł, zaś kosztorysowa 5 420 000 złotych.
Podziękował także Związkowi Euroregion Tatry, który wsparł projekt Uruchomienie Działu Kultury CSK w Nowej Białej ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczypospolita Polska Republika Słowacka 2007–2013, który zrealizowano w Centrum Kultury Słowackiej w ubiegłym roku, we współpracy z Orawskim Ośrodkiem Kultury w Dolnym Kubinie, i dzięki nim wyposażono dział kultury.
Centrum kultury to obecność kultury słowackiej w ramach regionu. Społeczności lokalnej przypomina o tożsamości i tradycjach słowackich tego rejonu. Ludomir Molitoris podziękował również wszystkim mieszkańcom, krajanom z Nowej Białej, którzy pracowali podczas budowy obiektu, wszystkim firmom, które prowadziły prace budowlane i wykończeniowe. Podkreślił, iż wspólnym wysiłkiem stworzono wartość, która pozostanie.
Józef Majerczak, sołtys wsi Nowa Biała i kierownik budowy podziękował w imieniu mieszkańców miejscowości Nowa Biała wszystkim, którzy wsparli inicjatywę i budowę Centrum Kultury Słowackiej.
Nastąpiło uroczyste przecięcie wstęgi i oficjalne otwarcie budynku. Wstęgę przecięli: ambasador Republiki Słowackiej w Warszawie Vasil Grivna, wojewoda małopolski Jerzy Miller, prezes Urzędu d/s Słowaków żyjących za granicą Igor Furdík, wójt Gminy Nowy Targ Jan Smarduch, prezes TSP prof. zw. dr hab. Józef Ciągwa, sekretarz generalny TSP Ludomir Molitoris, sołtys wsi Nowa Biała, kierownik budowy i kierownik ZF Spiš Józef Majerczak.
Poświęcenia budynku dokonał proboszcz Tadeusz Korczak i oddał go pod opiekę patronki parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej. W swoim przemówieniu podkreślił, że ten dom będzie piękną wizytówką tej miejscowości i całego Spisza. Życzył, aby był pomostem łączącym ludzi, takim, który potrafi pokonać to, co złego było w historii, aby wynieść na nowy lepszy, chrześcijański poziom wspólne życie w miejscowości Nowa Biała i na całym Spiszu. Przekazał także słowa uznania od metropolity krakowskiego arcybiskupa Stanisława kardynała Dziwisza, który z powodu innych obowiązków nie mógł przybyć na uroczystość.
W Centrum Kultury Słowackiej w Nowej Białej ma swoja siedzibę Oddział TSP na Spiszu oraz miejscowe Koło TSP.
Tekst i foto: Agata Jędrzejczyk